newidiadau

Bwriad safoni termau yw cytuno ar un term safonol i’w ddefnyddio ar gyfer cysyniad penodol. O ganlyniad, nid ar chwarae bach y byddwn ni’n newid term sydd eisoes wedi’i safoni. Serch hynny, o bryd i’w gilydd fe ddaw hi’n amlwg nad yw hi bellach yn briodol i arddel y term a safonwyd yn wreiddiol fel y term safonol cyfredol.

Ar yr adegau prin hynny pan fyddwn yn teimlo bod rheswm cryf dros newid term sydd eisoes wedi’i safoni, byddwn yn cyhoeddi’r term gwreiddiol, y term diwygiedig, a’r rhesymau dros y newid yn y tabl isod.

Term Saesneg	Term Gwreiddiol	Term Safonol Diwygiedig	Rheswm
artificial harmonic	cyseiniau gwneud	harmonig artiffisial	Newidiwyd y term Cymraeg o ‘cyseiniau gwneud’ i ‘harmonig artiffisial’. Defnyddir ‘harmonig’ i gyfateb i’r enw Saesneg ‘harmonic’. Caiff ‘cysain’ ar gyfer ‘resonance’, felly nid yw’n briodol yma. Penderfynwyd defnyddio ‘artiffisial’ fel ail elfen yn hytrach na ‘gwneud’ gan mai dyna a arferir gennym mewn cyd-destunau technegol.
audio frequency	amledd awdio	amleddau clywadwy	Newidiwyd o ‘amledd awdio’ i ‘amleddau clywadwy’. Cyfeiria audio frequency at ystod o amleddau (tua 20Hz-20kHz) , felly mae’n fwy priodol defnyddio’r lluosog na’r unigol yma. Defnyddir ‘sain’ i gyfateb i ‘audio’ pan ‘audio yn enw, ond yma mae ‘audio’ yn gweithredu fel ansoddair sy’n cyfateb i ‘o fewn cwmpas clyw’. Yr ansodair cyfatebol Cymraeg yw ‘clywadwy’. Er mwyn eglurder, ac er mwyn osgoi sefyllfa lle y caiff ‘awdio’ ei osgoi ar gyfer enw ond ei ddefnyddio ar gyfer ansoddair, argymhellwn ‘amleddau clywadwy’.
autonomic nervous system	cyfundrefn nerfol awtonomig	system nerfol awtonomig	Newidiwyd y term o ‘cyfundrefn nerfol awtonomig’ i ‘system nerfol awtonomig’ er mwyn cysondeb gyda’r termau eraill sy’n cynnwys ‘system nerfol’ e.e. system nerfol berifferol a system nerfol sympathetig.
bass boost	atgyfnerthiad bas	cyfnerthiad bas	Newidiwyd ‘atgyfnerthiad bas i ‘cyfnerthiad bas’ er mwyn gallu gwahaniaethu rhwng ‘boost’ (cyfnerthiad) a ‘reinforcement’ (atgyfenrthiad).
cordless	diwifr	di-wifr	Newidiwyd yr elfen ‘diwifr’ i ‘di-wifr’ er mwyn cyd-fynd gyda Termcymru a’r aceniad a geir wrth ei ynganu.
cystic fibrosis	ffibrosis y bledren	ffibrosis cystig	Mewn trafodaeth gyda CBAC, penderfynwyd newid y term Cymraeg sy’n cyfateb i ‘cystic fibrosis’ o ‘ffibrosis y bledren’ i ‘ffibrosis cystig’ er mwyn sicrhau cywirdeb cysyniadol. Nid yw ‘cystic fibrosis’ o reidrwydd yn ymwneud yn uniongyrchol â’r bledren. Mae’n effeithio’n bennaf ar y pancreas a bronciolynnau’r ysgyfaint. Gall achosi anymataliaeth wrin mewn rhai merched, ond nid yw hynny yn rhan o hanfod y cyflwr. Noder na ddylid trosi’r ‘c’ yn ‘s’ ar batrwm yr ynganiad Saesneg, ond cadw at yr ‘c’ galed yn y Gymraeg ar batrwm yr ynganiad Clasurol a ddaeth o’r iaith Roeg trwy’r Lladin.
flows	llifau	llifoedd	Newidiwyd lluosog ‘llif’ (=flow) o ‘llifau’ i ‘llifoedd’ er mwyn cysondeb gyda thermau eraill sy’n cynnwys yr elfen honno a geiriaduron termau eraill.
football stadium	stadia pêl-droed	stadiymau pêl-droed	Newidiwyd ffurf luosog ‘stadiwm’ o ‘stadia’ i ‘stadiymau’ gan mai dyma’r ffurf a ddefnyddwyd ar wefannau cyffredin fel rhai’r BBC, Golwg a Wikipedia, ac na chafwyd tystiolaeth amlwg o ddefnydd y ffurf luosog ‘stadia’.
gluon	glwon	gliwon	Wedi trafodaeth gyda CBAC newidiwyd ‘glwon’ i ‘gliwon’ er mwyn cysondeb gyda’r term ‘miwon’, ac er mwyn osgoi defnyddio ‘ẅ’ i gynrychioli’r aceniad. Roedd CAA wedi defnyddio ‘gliwon’ yn eu cyhoeddiad ‘Cyflwyniad i Ffiseg Safon Uwch’.
ground the ball	turio’r bêl	tirio’r bêl	Cywirwyd ‘turio’ i ‘tirio’ gan mai gosod y bêl ar y ‘tir’ yw’r ystyr a geir yma, nid unrhyw ‘durio’ trwy’r pridd. Ceir defnydd o ‘tirio’ yn y cyd-destun hwn ar wefannau’r BBC, Golwg a thîm rygbi’r Scarlets.
hanging valley	crognant	dyffryn crog	Newidiwyd y term hwn ar gais arbenigwyr pwnc Daeareg. Dyffryn wedi ei leoli’n sylweddol uwch ac oddi ar i ddyffryn arall a geir yn y cysyniad hwn. Nid oes ‘nant’ o reidrwydd yn bresennol, er bod hynny’n weddol gyffredin. Yn bwysicach, nid presenoldeb nant neu lif dŵr sy’n arwyddocáu ‘hanging valley’. Yn hytrach, yr hyn sydd yn ei nodweddu yw’r ffaith ei fod yn ddyffryn wedi’i leoli yn sylweddol uwch na dyffryn cysylltiedig. O ran etymoleg y gair, mae’n wir yr arferai ‘nant’ fod â’r un ystyr â ‘dyffryn’, ond nid yw’r ystyr hwnnw wedi parhau mewn Cymraeg modern.
kick for touch	cic am ystlys	cic am yr ystlys	Newidiwyd y term Cymraeg o ‘cic am ystlys’ i ‘cic am yr ystlys’ gan y bydd chwaraewyr rygbi wastad yn cicio am ystlys benodol.
liquid crystal display	arddangosiad grisial hylif	dangosydd grisial hylif	Newidiwyd y term hwn o ‘arddangosiad grisial hylif’ i ‘dangosydd grisial hylif’ gan mai at fath o sgrin gyfrifiadurol y mae’r term yn cyfeirio, nid at ddigwyddiad arddangos.
loudspeaker	uchelseinydd	seinydd	Newidiwyd y term Cymraeg sy’n cyfateb i ‘loudspeaker’ o ‘uchelseinydd’ i seinydd. Nid oes angen cyfateb yr elfen ‘loud’ yn y term cyfatebol Cymraeg. Mae ‘speaker’ yn Saesneg yn amwys o ran a yw’n cyfeirio at berson neu ddyfais. Nid yw ‘seinydd’ yn amwys yn yr un modd, felly nid oes angen ail elfen i’w ddadamwyso.
network connection	cyswllt rhwydwaith	cysylltiad rhwydwaith	Newidiwyd y term ‘cyswllt rhwydwaith’ i ‘cysylltiad rhwydwaith’ er mwyn cysondeb gyda’r termau eraill sy’n cynnwys ‘connection’ e.e. ‘cysylltiad gwe’.
oracy	llefaredd	llafaredd	Newidiwyd y term Cymraeg o ‘llefaredd’ i ‘llafaredd’ ar gais Llywodraeth Cymru gan mai dyna’r hyn sydd wedi’i ddefnyddio yn nogfennau cwricwlwm y gorffennol.
phase	cydwedd	gwedd	Newidiwyd y term Cymraeg sy’n cyfateb i ‘phase’ o ‘cydwedd’ i ‘gwedd’. Yng nghyd-destun tonnau, mae ‘cydwedd’ yn cyfateb i ‘in phase’, tra bo ‘gwedd’ yn cyfateb i ‘phase’.
pre-amp/preamplifier	rheolydd tôn	rhagfwyhadur	Cyfunwyd y cofnodion ar gyfer ‘pre-amp’ a ‘preamplifier’ gan mai ffurf fer ar preamplifier yw pre-amp. Dilewyd ‘rheolydd tôn’ fel term cyfatebol Cymraeg, gan ei fod yn gysyniadol anghywir. Nid yw ‘preamplifier’ o reidrwydd yn rheoli tôn.
rights	iawnderau	hawliau	Newidiwyd y term ‘iawnderau’ i ‘hawliau’ i adlewyrchu’r defnydd cyfoes. Awgrymwn ddefnyddio ‘iawnderau’ yn unig mewn teitlau dogfennau hanesyddol megis Mesur Iawnderau 1689.
treble boost	atgyfnerthiad trebl	cyfnerthiad trebl	Newidiwyd ‘atgyfnerthiad trebl’ i ‘cyfnerthiad trebl’ er mwyn gallu gwahaniaethu rhwng ‘boost’ (cyfnerthiad) a ‘reinforcement’ (atgyfnerthiad).
wireless	diwifr	di-wifr	Newidiwyd ‘diwifr’ i ‘di-wifr’ er mwyn cyd-fynd gyda Termcymru a’r aceniad a geir wrth ei ynganu.
wireless network	rhwydwaith ddiwfr	rhwydwaith ddi-wfr	Newidiwyd ‘diwifr’ i ‘di-wifr’ er mwyn cyd-fynd gyda Termcymru a’r aceniad a geir wrth ei ynganu.
volume	sŵn	lefel sain	Newidiwyd y term sy’n cyfateb i ‘volume’ yng nghyd-destun sain o ‘sŵn’ i ‘lefel sain’ gan fod ‘sŵn’ yn dechnegol yn cyfateb i ‘noise’.